ความรู้พื้นฐาน

ความรู้พื้นฐานเกี่ยวกับดนตรีไทย

1. ความหมายและประวัติความเป็นมาของดนตรีไทย

1.1 ความหมายของดนตรีไทย

ดนตรีไทย หมายถึง เพลงไทยที่มีระดับเสียงซึ่งประกอบขึ้นเป็นทำนองมีลีลา จังหวะ มีความเสนาะไพเราะ ก่อให้เกิดความรู้สึกรื่นเริง สนุกสนาน รัก อ่อนหวาน ให้ความสุข เศร้าโศก ปลุกจิตใจให้ฮึกเหิม เป็นต้น

ดนตรีไทย มีความสำคัญต่อการดำเนินวิถีชีวิตของคนไทยมาตั้งแต่อดีตถึงปัจจุบัน นิยมให้มีวงดนตรีไทยร่วมบรรเลงด้วย เช่น งานขึ้นบ้านใหม่ งานทำบุญ งานบวชนาค งานมงคลสมรส งานเฉลิมฉลอง งานในเทศกาลต่างๆ ตลอดจนการบรรเลงประกอบการแสดง เป็นต้น

1.2 ประวัติความเป็นมาของดนตรีไทย

ดนตรีไทย เป็นดนตรีที่ศิลปินสร้างสรรค์ขึ้น ใช้บรรเลงในกิจกรรมต่างๆ ของสังคมที่ตนอาศัยอยู่ เช่น บรรเลงเพื่อประกอบพิธีตามความเชื่อ และเพื่อประกอบการแสดง

1.3 องค์ประกอบของดนตรีไทย

ดนตรีที่มีความไพเราะน่าฟังจะประกอบไปด้วยส่วนต่างๆ ดังนี้

1.3.1 เสียงดนตรี เป็นเสียงที่มนุษย์ประดิษฐ์ขึ้นมา โดยทั่วไปแล้วเสียงดนตรีเกิดจากเสียงของเครื่องดนตรีและเสียงร้องเพลงของมนุษย์

1.3.2 ทำนอง หมายถึง เสียงต่ำ เสียงสูง เสียงสั้น เสียงยาว เสียงทุ้ม เสียงแหลมของดนตรีหรือบทเพลง

1.3.3 จังหวะ หมายถึง การเคลื่อนไหวที่สม่ำเสมอ จังหวะจะเป็นตัวกำกับเพื่อให้การร้องเพลงหรือการเล่นดนตรีออกมาในลักษณะที่พร้อมเพรียงกัน

1.3.4 การประสานเสียง เสียงของเครื่องดนตรีและเสียงร้องเพลงของมนุษย์ที่มีระดับเสียงต่างกันเปล่งเสียงออกมาพร้อมกัน เช่น การร้องเพลงพร้อมกับการเล่นกีตาร์คอร์ดประสานเสียงร้อง เป็นต้น



2. แนวทำนองเพลงไทย

เพลงไทยมีแนวทำนองที่ก่อให้เกิดความรู้สึกที่สามารถสัมผัสอารมณ์เพลงได้อย่างหลากหลาย ดังนี้

2.1 เพลงที่ให้ความรู้สึกขลัง น่าเคารพ เช่น เพลงสาธุการ เพลงมหาฤกษ์ เพลงมหาชัย เป็นต้น

2.2 เพลงที่ให้ความรู้สึกรื่นเริงสนุกสนาน เช่น เพลงค้างคาวกินกล้วย เพลงเขมรไล่ควาย เป็นต้น

2.3 เพลงที่ให้ความรู้สึกรักอ่อนหวาน เช่น เพลงลาวดวงเดือน เพลงชมโฉม เป็นต้น

2.4 เพลงที่ให้ความรู้สึกสุขใจจากสิ่งแวดล้อมและธรรมชาติ เช่น เพลงคลื่นกระทบฝั่งสามชั้น เพลงเขมรไทรโยค เป็นต้น

2.5 เพลงที่ให้ความรู้สึกเศร้าโศก เช่น เพลงธรณีกรรแสง เพลงมอญร้องไห้ เป็นต้น

2.6 เพลงที่ให้ความรู้สึกฮึกเหิม องอาจ เร้าใจ เช่น เพลงกราวใน เพลงกราวนอก เป็นต้น



3. ครูเทพเจ้าของดนตรีไทย

ครูเทพเจ้าที่ศิลปินนักดนตรีไทยเคารพนับถือมีหลายองค์ ตามแนวของศาสนาพราหมณ์-ฮินดู

ความเชื่อการแสดงความเคารพนับถือ เป็นความกตัญญูกตเวทิตาคุณต่อเทพเจ้าแห่งดนตรี สร้าง

งานศิลปะดนตรีเป็นเลิศในการบรรเลงเพลงด้วยเครื่องดนตรีและการขับร้อง

3.1 พระวิศณุกรรม เป็นเจ้าแห่งช่างทุกประเภททั้งช่างเขียน ช่างปั้น ช่างก่อสร้าง ในคัมภีร์นาฏศาสตร์ตอนที่พระภรตฤษีรับเทวโองการจากพระมหาพรหม ให้เริ่มวิธีการแสดงละคร พระภรตฤษีได้ขอให้พระวิศณุกรรมสร้างโรงละคร พระวิศณุกรรมจึงออกแบบสร้างโรงละครไว้ และสอนให้ชาวเมืองมนุษย์รู้จักร้องรำทำเพลง

3.2 พระปัญจสีขร เทพเจ้าผู้มีความเป็นเลิศด้านการดีดพิณและการขับลำ ในอดีตชาติพระปัญจสีขรเป็นเด็กเลี้ยงโคไว้ผม 5 แหยม มีชื่อเรียกว่า “ปัญจสิขะ” เป็น ผู้มีความเลื่อมใสศรัทธาในการสร้างกุศล ได้สร้างการสาธารณสถาน เช่น ศาลา สระน้ำ ถนน ยานพาหนะ แต่ต้องตายขณะอยู่ในวัยหนุ่ม จึงไปเกิดเป็นเทพบุตรในชั้นจาตุมหาราช มีร่างกายเป็นสีทอง มีมงกุฎห้ายอด

3.3 พระปรคนธรรพ เทพเจ้า ผู้เป็นยอดแห่งคนธรรพ์ นามที่แท้จริง คือ พระนารทมุนี เป็นผู้คิดและสร้างพิณคันแรกขึ้น มีความชำนาญในการขับร้องและบรรเลงดนตรีทำหน้าที่เป็นพนักงานขับร้องและ บรรเลงดนตรีกล่อมพระเป็นเจ้าและเทพยนิกร พระนารทมุนีเป็นครูเฒ่าของพวกคนธรรพ์



4. การไหว้ครูดนตรีไทย

4.1 ความสำคัญของการไหว้ครูดนตรีไทย แนว คิดของคนในสังคมไทยต่อครูนับว่ามีความสำคัญอย่างมากครูคือผู้ประสิทธ์ ประสาทวิทยาการต่างๆ ให้แก่ศิษย์ เช่น วิชาด้านหนังสือ วิชาช่างศิลป์ วิชาดนตรี วิชานาฏศิลป์ เป็นต้น ศิษย์จึงต้องนำดอกไม้ธูปเทียนและเครื่องกำนล ไปแสดงความคารวะ มอบให้ครูและฝากตัวเป็นศิษย์ โดยเลือกไปในวันพฤหัสบดีซึ่งถือว่าเป็นวันครูวันนี้จึงเป็นวันที่สำคัญและมี ความหมายที่สุดของการเริ่มเรียนวิชาการดนตรีไทย

การ ไหว้ครูดนตรีไทยนิยมจัดเป็นประจำทุกปีเพื่อน้อมรำลึกถึงพระคุณของคุณครู อาจารย์ การทำบุญอุทิศแด่ครู การพบปะสังสรรค์ระหว่างศิษย์ พิธีไหว้ครูดนตรีไทยจึงเป็นพิธีใหญ่มีการตั้งหน้าโขนซึ่งเป็นศีรษะครู เทพเจ้า เครื่องดนตรี มีเครื่องสังเวยบูชากระยาบวช มีครูผู้ใหญ่เป็นพิธีกรประกอบพิธีกรรมไหว้ครู มีบทอ่านโองการคำไหว้ครู มีเพลงหน้าพาทย์บรรเลงตามขั้นตอน



-------หลังพิธีแล้วมีพิธีครอบสำหรับผู้ที่ต้องการเรียนเพลงครูต่อไป-------

วิชาการ ทางดนตรีไทยนั้น มีแบบแผนต่างๆ มากมาย ดังนั้นผู้ที่จะเข้าใจความเป็นดนตรีไทยได้อย่างลึกซึ้ง จำเป็นอย่างยิ่งที่จะต้องมีความรู้พื้นฐานในเรื่องต่างๆ

สำหรับความรู้พื้นฐานที่ผู้สนใจดนตรีไทยควรทราบ ได้แก่

* ประวัติดนตรีไทย
* เครื่องดนตรีไทย
* การประสมวงดนตรีไทย
* จังหวะเพลงไทย
* ประเภทของเพลงไทย
* การบันทึกโน้ตดนตรีไทย
* แบบแผนการบรรเลงดนตรีไทย
* พิธีกรรมในการดนตรีไทย
* ขั้นตอน หรือ ลำดับชั้นของการเรียนดนตรีไทย